Хачкар / Խաչքար / Khachkar

Հին Ջուղայի գերեզմանատունը նշանավոր էր խաչքարերով: Ճանապարհորդ Ալեքսանդր Ռոդեսի տվյալներով, 1648 թ այն ունեցել է շուրջ 10 հազար լավ պահպանված խաչքար: 1903-1904 թթ Ջուղայի տարածքով անցկացված երկաթուղու շինարարության ընթացքում դրանց կեսը անվերադարձորեն ոչնչացվեցին:

ՆՈՐԱՏՈՒՍ` ԹԱՆԳԱՐԱՆ ԲԱՑ ԵՐԿՆՔԻ ՏԱԿ

Գեղարքունիքի մարզում, Գավառագետի աջ ափին, Գավառից 5կմ հյուսիս-արևելք է գտնվում Նորատուս գյուղը, որը Գեղարքունի գավառի հնագույն բնակավայրերից է, ուր պահպանվել են բազմաթիվ հուշարձաններ։Նորատուսը համարվում է խաչքարերի անտառ, յուրահատուկ բացօթյա թանգարան, խաչքարային արվեստի գործերի եզակի հավաքածու, վայր, որը խորհրդավոր տպավորություն է թողնում Հայաստանի մասին; Ավանդության համաձայն`մոնղոլ-թաթարական հերթական հարձակման ժամանակ հարյուրավոր խաչքարեր զգեստավորում են զինվորների պես: Տեսնելով այդ զարհուրելի տեսարանը` թշնամին ամթոալի ետ է նահանջում:

Разные народы в разные времена оставляли человечеству слова-символы, которые не поддаются переводу, но которые понятны и так, ибо представляют собой ту или иную неповторимую часть биографии данного народа и олицетворяют созданную ту или иную материальную или духовную ценность. От армянского народа цивилизованному миру осталась слово «хачкар». Оно заключает в себе чудесный мир искусства обработки камня, которое имело распространение в древние и средневековые времена по всей территории исторической Армении, а также во всех населенных человеком местах, где ступала нога армянина и вился дымок его очага.

Խաչի գաղափարաբանությունն ու պատկերագրությունը վաղքրիստոնեական Հայաստանում: Առաջին խաչերն ու խաչային հորինվածքները: Խաչքարի հորինվածքային և ծավալային ձևաստեղծումը: