ԳՈՄՇԻ ՊՈԶԸ

ԳՈՄՇԻ ՊՈԶԸ

Մի մարդ իրեք տղա ա ունենում։ Էս տղերքը որ մեծանում են, պսակվում՝ ամեն մեկն իրա կնկա խելքին ընկած բաժանվում են, խլում են հոր ու մոր ձեռից ապրուստը, տուն ու տեղը, գոմն են անում նրանց.

— Էս էլ ձեզ բոլ ա,— ասում են։

Մի քանի ժամանակից հետո խեղճ մերը չի դիմանում դարդին, մեռնում ա։ Հերը շատ ա դարդ անում, — ախար,— ասում ա,— մենք ի՞նչ մեղք ունեինք արած աստծու դեմ, որ մեր տղերքը, այ կոտորվեն դրանք, էդքան աննամուս դուրս էկան, խեղճ կնիկս դարդից մեռավ, ես էլ— հրես, նրա օրն եմ ընկնելու։

Կանչում ա մեծ տղին, թաքուն բերում գոմը,

— Դուք իմ տղերքն եք,— ասում ա,— իմ ջիգյարն եք, դուք աննամուս դուրս էկաք՝ ձեր հորն ու մորը տերություն չարիք, ձեր մորը դարդիցը մահվան դուռը հասցրիք, դուք արիք, ես՝ անիլ չեմ։ Ես չեմ ուզում, որ իմ աշխատածը ջուրը մաղվի կորչի, շուն ու գելի փայ դառնա։ Տեսնո՞ւմ ես էս քարը, սրա ետևի գոմշի պոզը ես սվաղել եմ պատի մեջը, մենակ ծերն ա էրեվում։ Իմ ոսկին էդ պոզի միջին ա պահած, էս բանը մենակ քեզ եմ ասում, չունքի դու իմ մեծ տղեն ես, ես էս ա կմեռնեմ, մեռնելուցս հետո էն ոսկին քեզ եմ կտակում։

Մեծ տղեն որ լսում ա էս բանը, հորը տանում ա տուն, կնիկը սկեսրարին լողացնում ա, հագցնում, ուտացնում, Էն տեսակ պահում, որ ասվիլ չի։

Մեծից հետո հերը կանչում ա միջնեկին, ասում ա էն՝ ինչ որ մեծին։

Հետո էլ էդ ամենը ասում ա պուճուր տղին։ Էս տղերքը ոսկու անունը որ լսում են, հորը իրար ձեռքից են խլում, պատվում, ազիզ պահում, նրանցից ամեն մեկը հենց իմանում ա, թե հերը մենակ իրան ա ասել կտակը, պայմանն էլ էնպես ա, որ մինչև հոր մեռնելը պոզին ձեռ տալու իրավունք չունեն։

Տղերքը միտք են անում, թե հերները ալևոր մարդ ա, էսօր-էգուց կմեռնի, իրանք ոսկու տեր կդառնան, ամա արի տես, որ (մեռնեմ աստծու դիվանին) սրանց հերը կտակն անելուց հետո ապրում ա նորից էլի մի քսան տարի։

Հայտնի բան ա՝ բոլորս էլ մահկանացուներ ենք, սրանց հերն էլ. մեռնելուց առաջ ջոկ-ջոկ կանչում ա տղերանցը— Հու մի՞տդ ա կտակը։ Վռազ կգնաս կհանես, օտարի ձեռք չդիպչի էն գոմշի պոզին։ Փառքդ շատ ըլի տեր աստված, որ էսպես ինձ սիրող տղա ունեմ։

Էհ, էս հերը մեռնում ա, տղերքը բերում են սրան պատվով, առոք-փառոք թաղում։ Գերեզմանի գլխին կանգնած տղերքից ամեն մեկը միտք ա անում, թե տեսնես ինչքա՞ն ոսկի ա թողել հերը։

Թաղում են թե չէ՝ մեծ տղեն ափալ-թափալ առաջ ա ընկնում գոմը, հենց էն ա, ուզում ա պոզը պատիցը հանի, մին էլ տեսնում ա՝ գոմի դուռը բաց էլավ ու միջնեկ ախպերը ներս մտավ։ Սրանք մինչև իրար էրեսի մտիկ տալով սառչում են կանգնած տեղներում, գոմն ա մտնում պուճուր ախպերը։ Սրանք մի աչքով իրար էրեսի են մտիկ տալիս, մի աչքով՝ պատի միջի պոզին։ Մեծ ախպերը ասում ա,

— Մեր հորը թաղեցինք պրծանք, հիմի բան ու գործի վախտ ա։ Ո՞ւր եք եկել պարապ-սարապ էստեղ հավաքվել։

Ասում են.

— Բա դո՞ւ ուր ես էկել։— Էնա գլխի են ընկնում, որ իրեքն էլ կտակի համար են էկել։

Մեծ ախպերն ասում ա.

— Մեծը ես եմ, ոսկին օրենքով ինձ ա հասնում։

Սա՝ հա, նրանք՝ չէ, սա՝ հա, նրանք՝ չէ, խոսքներն իրար ա հասնում, կռվում են, իրար տալի արնալվա անում։ Սրանց տուր ու դմփոցի ձենի վրա սրանց կնանիքն են գոմը թափվում։

Մեծ տղի կնիկն ասում ա.

— Ձեններդ կտրեցեք, հրես լսեք իմ խոսքը։ Քանի որ կտակը իրեքիդ ջոկ-ջոկ խոստացել ա, ես հրես բաց կանեմ ու իրեքիդ էլ հավասար փայ կանեմ։

Ասում ա ու քարը ետ ա տանում՝ գոմշի պոզը հանում։ Իրեք տղա ու իրեք հարս վրա են ընկնում էդ գոմշի պոզին, տեսնում են՝ պոզը դատարկ ա։ Մինել, ըհ՛ը, միջիցը մի թղթի կտոր՝ վեր ընկավ։

— Ի՞նչ եք քար կտրել տեղներումդ,— ձեն ա տալիս մեծ ախպոր խելոք կնիկը,— ոսկին էս պոզի միջին ո՞նց տեղ կաներ, թղթումը գրած կլինի, թե որտեղ ա պահած ոսկին։

Սրանց միջի գրաճանաչը մեծ տղի կնիկն ա լինում.

— Կարդա, կարդա,— հավաքվում են էս հարսի գլխին։ Թուղթը բաց են անում կարդում.

— Ով էս թուղթը առաջին անգամը կարդա, էս պոզը մտնի նրա...

— Ի՞նչ, ի՞նչ, — հարցրեց հեքիաթ լսողներից մեկը, ես չհասկացա, մին էլ ասա։

— Թամամ խոսքը,— ասավ հեքիաթ պատմողը,— մենակ էշին կասեն, դե լսի, մին էլ ասեմ՝ Ով ես թուղթը առաջին անգամ կարդա, էս պոզը մտնի նրա ...:

Ըստեղ էննենց մի ծիծաղ վեր էլավ, որ օրորոցի էրեխեքն՝ էլ զարթնեցին ու լաց էլան, կողքի գոմի կովերն էլ բառաչեցին։

— Դե, ամեն բանը չափով կանեն, որ համով լինի։— ասեց պապս,— վեր կացեք քնենք, էգուցվա ձմռան գիշերը էլի հեքիաթ կասենք։

Ոնց որ ասել ենք պապի խոսքը մեզ համար օրենք էր, սուս ու փուս մտանք տեղներս։